ขอบเขตของจิตเวชเด็กและวัยรุ่น คือดูแลภาวะทางจิตใจของเด็กตั้งแต่เกิด จนถึงอายุ 18 ปี แต่ส่วนใหญ่แล้วจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่นจะดูแลคนไข้เด็กที่อายุตั้งแต่ 6 ขวบขึ้นไป เนื่องจากในช่วงแรกเกิดจนถึง 6 ขวบ กุมารแพทย์หรือหมอเด็กจะเป็นฝ่ายที่ดูแลในด้านพัฒนาการเด็กเป็นหลัก แต่หลังจาก 6 ขวบ หากยังพบความผิดปกติทางพัฒนาการ ทางพฤติกรรมหรืออารมณ์ จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่นก็จะรับหน้าที่ในการดูแลรักษาต่อ การรักษาภาวะทางจิตเวชต่างๆในเด็กและวัยรุ่นก็เช่นเดียวกับในผู้ใหญ่ คือมีทั้งการใช้ยารักษาหรือการทำจิตบำบัดหรือพฤติกรรมบำบัดเช่น การกระตุ้นพัฒนาการ การปรับพฤติกรรม การฝึกเทคนิคการเลี้ยงลูกร่วมด้วย จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่นจะเป็นผู้ประเมินและวางแผนในการดูแลรักษาต่อเนื่อง
การกระตุ้นพัฒนาการ (Early intervention) คือ การให้การช่วยเหลือเด็กตั้งแต่แรกเกิด ที่มีความบกพร่องทางพัฒนาการ หรือมีความเสี่ยงที่จะมีความบกพร่องทางพัฒนาการ เพื่อให้เด็กมีพัฒนาการตามวัยและสามารถใช้ชีวิตได้อย่างอิสระในสังคม
การกระตุ้นพัฒนาการสามารถทำได้หลายวิธี ขึ้นอยู่กับความบกพร่องทางพัฒนาการของเด็ก เช่น การให้คำแนะนำแก่ผู้ปกครอง การให้การฝึกทักษะต่างๆ ให้กับเด็ก การจัดสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับเด็ก เป็นต้น
การกระตุ้นพัฒนาการมีความสำคัญอย่างยิ่งสำหรับเด็กที่มีความบกพร่องทางพัฒนาการ เนื่องจากเด็กกลุ่มนี้มักมีพัฒนาการล่าช้ากว่าเด็กปกติทั่วไป หากได้รับการกระตุ้นพัฒนาการอย่างเหมาะสมตั้งแต่เนิ่นๆ จะช่วยให้เด็กสามารถพัฒนาทักษะต่างๆ ที่จำเป็นในการใช้ชีวิตได้อย่างมีประสิทธิภาพ และลดโอกาสที่จะเกิดภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ตามมา เช่น ปัญหาด้านอารมณ์ พฤติกรรม และการเรียนรู้
ผู้ปกครองควรสังเกตพัฒนาการของเด็กอย่างใกล้ชิด หากพบว่าเด็กมีพัฒนาการล่าช้าหรือผิดปกติ ควรรีบพาเด็กไปพบแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญ เพื่อรับการวินิจฉัยและวางแผนการกระตุ้นพัฒนาการที่เหมาะสม
การปรับพฤติกรรม (Behavior modification) คือ การนำเอาหลักการและทฤษฎีทางจิตวิทยาการเรียนรู้มาประยุกต์ใช้อย่างเป็นระบบเพื่อช่วยเพิ่มศักยภาพ ความสามารถ ความเป็นตัวของตัวเอง และแก้ไขปัญหาของเด็ก โดยเน้นไปที่การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมที่สังเกตเห็นได้หรือที่วัดได้
การปรับพฤติกรรมสามารถประยุกต์ใช้ในการตั้งแต่เด็ก โดยอาจใช้กับเด็กทั่วไป หรือใช้กับเด็กที่มีภาวะผิดปกติทางจิตเวช เช่น ออทิสติก สมาธิสั้น โรคซึมเศร้า เป็นต้น
เทคนิคการปรับพฤติกรรมมีหลากหลายวิธี ขึ้นอยู่กับเป้าหมายที่ต้องการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม
การปรับพฤติกรรมเป็นกระบวนการที่ใช้เวลาและต้องใช้ความอดทน โดยผู้ดำเนินการปรับพฤติกรรมควรมีความรู้ความเข้าใจในหลักการและทฤษฎีทางจิตวิทยาการเรียนรู้เป็นอย่างดี เพื่อให้สามารถออกแบบโปรแกรมการปรับพฤติกรรมที่เหมาะสมกับเด็กและเป้าหมายที่ต้องการ โดยจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น หรือ นักจิตวิทยาจะนัดหมายมาฝึกปรับพฤติกรรมที่คลินิก และให้คำแนะนำผู้ปกครองไปฝึกปฏิบัติกับลูกต่อที่บ้าน
การฝึกเทคนิคการเลี้ยงลูก (Parenting skill) คือ การเรียนรู้และฝึกฝนทักษะต่างๆ ที่จำเป็นในการเลี้ยงดูลูก เพื่อให้สามารถเลี้ยงลูกได้อย่างมีประสิทธิภาพ ช่วยให้ลูกมีพัฒนาการที่ดีทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา
ผู้ปกครองสามารถปรึกษาจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น หรือ นักจิตวิทยาที่คลินิก เพื่อวิเคราะห์แนวทางการเลี้ยงลูกให้เหมาะสมกับลูกของคุณได้
การฝึกเทคนิคการเลี้ยงลูกเป็นสิ่งสำคัญที่พ่อแม่ควรให้ความสำคัญ เพื่อให้สามารถเลี้ยงลูกได้อย่างมีประสิทธิภาพและช่วยให้ลูกเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพ